Жазаны саралау жүйесі және қылмыстың ауырлығын бағалау жаза тағайындау институтының жұмыс істеуінің негізі ретінде

Мақалада жазаны саралау жүйесі және қылмыстың ауырлығын бағалау жаза тағайындау институты жайлыайтылған. Заңнамалық деңгейде қылмыстық-құқықтық салдарлардың шегін анықтау әлдеқайда қиын. Жаза тағайындау институты қылмыстық жауаптылық мақсаттары, жаза түрлерінің жүйесі, жаза тағайындаудың негізгі принциптері, жаза тағайындаудың арнайы ережелері туралы нормалар тобын біріктіреді. Жаза тағайындау институтының жұмыс істеуі әртүрлі санаттағы қылмыстарды санкциялық қамтамасыз ету жүйесіне сүйенеді. Осыған орай, осы институттың негізгі проблемаларының бірі жазаның репрессивтілігінің қылмыстың ауырлығын заңнамалық бағалауға тәуелділігін анықтау болып табылады. ҚК-нің Ерекше бөлігінің баптарының санкцияларындағы жаза түрлерін саралау жүйесіндегі жекелеген қылмыстардың ауырлығын жеткіліксіз заңнамалық бағалау екі себепке байланысты парадокс тудырады. Біріншіден, қылмыстық жауаптылықтың өзге де (жазалауға балама) шараларын қолдануға жасанды түрде кедергілер жасалды, олардың есебінен қылмыскерге түзеу ықпалының мүмкіндіктері кеңейтілуде. Екіншіден, заңда жазаны тағайындаудың арнайы ережелері белгіленген (мысалы, қылмыстардың қайталануы кезінде), онда тек субъективті қасиеттер белгіленеді, олардың есебі дәл осы жерде болжанады. Қылмыстардың сыныптық ауырлығының қолданыстағы құрылымын және оның жазаны тағайындаудың негізгі принциптері мен арнайы ережелерін өзгертуге әсерін салыстыру кезінде біз қазірдің өзінде қозғаған критерийлер дилеммасына сәйкес келетін қайшылықты анықтау қиын емес: іс-әрекеттің қасиеттерін есепке алу – тұлғаның қасиеттерін есепке алу. Іс-әрекеттің қасиеттері мен қайраткердің қасиеттері арасында объективті байланыс бар, бірақ қайраткердің әлеуметтік қасиеттері мен оның қылмысты шешуге бағытталуы қылмыстың ауырлығымен байланысты емес. Сондықтан оның қауіптілігін анықтайтын әрекеттің субъективті қасиеттері (кінә түрінен басқа) қылмыстың ауырлық дәрежесінің санатына әсер ете алмайды.

1. Уголовный кодекс ФРГ, по сост. на 17 авг. 1999 г. / пер. с нем. – М.: Зерцало, 2000.

2. Уголовный кодекс Испании, принят Генеральными кортесами 24 нояб. 1995 г. / под ред. Н.Ф. Кузнецовой, Ф.М. Решетникова. – М.: Зерцало, 1998.

3. Уголовный кодекс Республики Польша, Закон от 6 июня 1997 г. / под общ. ред. Н.Ф. Кузнецовой.

4. Есаков Г.А., Крылова Н.Е., Серебренникова А.В. Уголовное право зарубежных стран: учеб. пособие. – М.: Проспект, 2010. – С. 321–334.

5. О внесении изменений и дополнений в Уголовный кодекс Туркменистана и утверждении его в новой редакции, Закон Туркменистана от 10 мая 2010 г. № 104-IV // Уголовный кодекс Туркменистана. – Ашгабад, 2010.

6. Филимонов В. Проблемы дифференциации видов наказаний, не связанных с лишением свободы, и ответственности за уклонение от их отбывания // Уголовное право. – 2013. – № 2. – С. 42–43.

7. Бриллиантов А. Правовые проблемы применения принудительных работ // Уголовное право. – 2012. – № 6. – С. 17.

8. Горелик И.И. Преступления, опасные для жизни и здоровья (поставление в опасность и оставление в опасности): автореф. дис. д-ра юрид. наук 12.00.08. – Л.: Ленингр. гос. ун-т., 1965. – С. 20.

9. Марчук В.В. Уголовно-правовые средства обеспечения исполнения обвинительного приговора: автореф. дис. канд.юрид.наук 12.00.08. – Минск: Бел.гос.ун-т., 1996. – С. 14.

10. Шаблинская Д.В. Конфискация имущества в уголовном праве. – Минск: Институт радиологии, 2013. – С. 28.

11. Цит. по Шаблинская Д.В. Конфискация имущества в уголовном праве. – С. 193–195.

12. О практике назначения судами конфискации имущества по уголовным делам, постановление Пленума Верхов.Суда Респ. Беларусь, 23 сент. 1999 г., № 8, в ред. постановления Пленума Верхов.Суда Респ. Беларусь от 29.03.2001 г. № 4. – Минск: Нац. центр правовой информ. Респ. Беларусь, 2015.

13. Дуюнов В.К. Дополнительные наказания по советскому уголовному праву: автореф.дис.канд. юрид.наук, 12.00.08. – М.: Акад. наук СССР, Ин-т государства и права, 1985. – С. 18–19.

14. Каграманов А.Г. Правовые проблемы назначения дополнительных наказаний: автореф. дис.канд. юрид.наук, 12.00.08. – Ташкент: Акад.наук Узб. ССР, Ин-т философии и права, 1984. – С. 15–16.

15. Уголовный кодекс ФРГ / пер. и предисл. А. В. Серебренниковой, Моск. гос. ун-т им. М.В. Ломоносова. – М.: Зерцало, 2001.