Сот сарапшысы мен сот-сараптама технологияларының психологиясы

Дәлелдеу процесінде сот сараптамасының негізгі рөлі - сот ісін жүргізу мақсаттары үшін маңызды міндеттерді шешу мақсатында объектілерге ғылыми зерттеу жүргізу және заң шығарушы сот дәлелі ретінде таныған сарапшының қорытындысында ресімделген. Сот-сараптама қызметінің ерекшелігі сот-сараптама өндірісін басқа заң өндірістерінен ажыратады, өйткені ол арнайы білімді қолдана отырып дәлелдемелік фактілерді анықтаумен байланысты. Бұл сот-сараптама қызметін ажырататын негізгі элемент болып табылады. Дәлелді ақпараттың түсуіне, өңделуіне және бағалануына байланысты сараптамалық қызметтің әдістері, құралдары, әдістері де ерекше, олардың сапасы мен сенімділігіне психикалық қасиеттер мен олардың ерекшеліктері айтарлықтай әсер етеді. Сондықтан сот-сараптама мекемесінде кадрларды іріктеу және орналастыру өте күрделі және өзекті міндет болып табылады және белгілі бір адамның кәсіби сараптамалық қызметке жарамдылығын анықтау үшін Профильдер жасауды талап етеді. Сарапшының психикалық процестері оның танымдық сараптамалық қызметін орындау процесінде жүзеге асырылады, сондықтан сот сарапшысының психикалық қасиеттерінің модельдерін құру үшін бастапқы және өзекті болып зерттеу әдістерінде көрсетілген сот-сараптамалық қызметтің психологиялық негіздері табылады. Сарапшының психикалық қасиеттерінің модельдерін құру үшін сот сарапшысының құзыретін қарау және сараптамалық құзыреттілік пен орындалатын сараптамалық функциялардың (танымдық, ұйымдастырушылық-коммуникативтік) өзара байланысын орнату өзекті болып табылады.

1. Бушуев В.В. Внутреннее убеждение судебного эксперта в уголовном судопроизводстве / Автореферат канд. дисс. – М., 2008. – 25 c.

2. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан от 4 июля 2014 года № 231-V ЗРК // «Казахстанская правда» от 10.07.2014 № 133(27754).

3. Щербаковский М.Г., Щербаковская Л.П. Компетенция и компетентность судебного эксперта // Криминалистика и судебная экспертиза: межвед. научн.-метод. сборник. – К.: Министерство юстиции Украины, 2013. – Вып. 58. – Ч. 2. – С. 95–104.

4. Россинская Е.Р. и др. Теория судебной экспертизы. – М.: НОРМА, 2019. – 368 с.

5. Хрусталев В.Н. Академическая подготовка судебных экспертов в России: воспоминание о будущем // Актуальные проблемы судебно-экспертной деятельности в уголовном, гражданском, арбитражном, административном процессе: материалы Международной научно-практической конференции. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2013.

6. Subjects’ Ability to Characterize g’s in Relation to Activities of Daily Living University of South Florida // United States Journal of the National Academy of Forensic Engineers. 2024. Vol. 41. No. 1. P. 1–614.

7. Сорокотягин И.Н. Правовая психология. – Екатеринбург: УрГЮА, 2000. – С. 163.

8. Аверьянова Т.В. Судебная экспертиза: курс общей теории. – Москва: Норма, 2018. – 480 c.

9. Кискина Е.Е. Криминалистические и психологические аспекты деятельности судебного эксперта / Автореферат канд.дисс. – Краснодар, 2009. – 32 c.

10. Olimov L. Comparative analysis of psychologist-expert competence based on information technologies // International Scientific-Practical Conference on Actual Problems of Improving Farming Productivity and Agroecology. 2024.