Қазақстан Республикасындағы шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды құқықтық реттеу: жағдайы, мәселелері, болашағы

Мақала сот органы тағайындаған қылмыстық жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату институтының мазмұны мен маңыздылығын талдауға арналған. Жұмыста ғалымдар арасында осы институт көздейтін мақсаттар мен міндеттерге қатысты бар келіспеушіліктерге назар аударылады. Сотталғандарды шартты түрде мерзімінен бұрын босатуға қатысты мәселелерді қоса алғанда, халықаралық әмбебап стандарттарды қылмыстық-атқару заңнамасы саласына интеграциялау қажеттілігі маңызды аспект болып табылады. Нормативтік актілерде шартты түрде мерзімінен бұрын босатылатын адамдарды олардың әлеуметтік бейімделуіне дайындауға, сондай-ақ пробациялық қадағалауды белгілеу кезінде жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтың жеке ерекшеліктері мен сипатын есепке алуға қатысты талаптар тұжырымдалады. Сондай-ақ шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды қайтарып алуға болатын жағдайлар және басқа да байланысты аспектілер қарастырылады. Осы зерттеу аясында шартты түрде мерзімінен бұрын босату механизмін қолданудың орындылығын анықтайтын негізгі принциптер мен критерийлерге талдау жасалады. Сонымен қатар, оны пайдалануға байланысты шектеулер және осындай босату берілген адамға жүктелген міндеттемелерді ескере отырып, осы босатуды жоюдың салдары талқыланады. Соңғы мәселелердің ішінде даулы аспектілер, атап айтқанда, адамның екі немесе одан да көп Әкімшілік құқық бұзушылық жасауына қатысты. Бұрын жасалған қылмыстық құқық бұзушылыққа ұқсас біртекті әкімшілік құқық бұзушылық жасалған жағдайда шартты түрде мерзімінен бұрын босатудың күші жойылуы мүмкін екендігі көрсетіледі. Қылмыстық заңнамада анықталған сәйкессіздіктерді негіздеу үшін Еуропа Кеңесінің Халықаралық құжаттары талданады, олар ұсынымдық сипатта болса да, адамның құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау саласындағы халықаралық деңгейдегі стандарттар болып табылады. Сонымен қатар, бұл жұмыста сот органдарының шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтініштерді қарау кезінде заңнаманы қолдану тәжірибесі, сондай-ақ дамыған елдердегі осы саладағы қоғамдық қатынастарды реттеудің заңнамалық ерекшеліктері зерттеледі.

1. Lavrent’ev V.Ju. On the issue of the legal nature of urgent release from punishment. 2021. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/k-voprosu-o-yuridicheskoy-prirode-uslovno-dosrochnogo-osvobozhdeniya-ot-otbyvaniya-nakazaniya?ysclid=luxsghh7c182336812 (accessed: 13.03.2024)

2. Gorelik A.S. Criminal-legal problems of punishment for crimes and offenses: author’s abstract of dissertation at soisk.uch.step. Tomsk: State University, 1991. 52 p.

3. Tkachevskij Ju.M. Amendments to the criminal legislation // Law. 2002. No. 2. P. 77.

4. Tuljanskij D.V. Study of execution of contracts in criminal proceedings. Moscow: Jurlitinform, 2010. 184 p.

5. Скаков А. Условно-досрочное освобождение: торетические и правовые аспекты // Фемида. – 2011. – № 12. – С. 20.

6. Permenev R.O. Legal nature of urgent release from punishment // Новый юридический вестник. – 2018. – № 4(6). – С. 42–44.

7. Наумов А.В. Российское уголовное право. Курс лекций. T.1. – M., 2011. – 624 с.

8. Commentary on the Criminal Code of the Republic of Kazakhstan / Edited by Rahmetova S.M., Rogova I.I. Almaty: Norma-K, 2016. 752 p.

9. Bekmambetov A.B., Revin V.P. Criminal law of the Republic of Kazakhstan. Public domain. Almaty: Zhety Zhargy, 2015. 502 p.

10. Popova V.V. Development of the institution of urgent release from punishment under Russian law // URL: https://moluch.ru/conf/law/arcive/181/10/31 (accessed: 16.04.2024)

11. Golovanova N.A. Criminal law in England: educational aid for universities. Moscow: Jurajt, 2023. 188 p.