Қазақстандағы жасанды интеллект және қылмыстық қудалау

Бұл зерттеуде қылмыстық қудалауда жасанды интеллекттің қолданылуы мен салдары зерттеледі. Аталған мәселе қоғамдық қауіпсіздікті арттыру үшін жасанды интеллект технологияларын қылмыстық қудалауда жиі қолданып жатқан Қазақстан контекстінде қарастырылған. Бет-әлпетті тану, болжамды полиция және ақылды қала инфрақұрылымдары сияқты жасанды интеллект әдістері қылмыстың алдын алу және қудалау үшін кең мүмкіндіктер ұсынғанымен, бұл әдістер күрделі құқықтық және этикалық дилеммаларды тудырады. Бұл жұмыста аталған әдістерді халықаралық адам құқықтары нормаларымен және мемлекеттік заңнамалық кепілдіктермен сәйкестендіруге баса назар аудара отырып, Қазақстанның құқық қорғау процедураларына жасанды интеллект интеграциясының дәрежесін бағалауға бағытталған. Қазақстанның заңнамалық базасын сыни талдау нәтижесінде жасанды интеллект бақылауын реттеуде, әсіресе құпиялылық пен ашықтыққа қатысты елеулі олқылықтар анықталды. Бұл зерттеуде олқылықтарды шешу үшін жаһандық прецеденттер және этикалық негіздемелер пайдаланады және Қазақстанның бірегей әлеуметтік-саяси контекстіне тән практикалық бағдар бойынша ұсыныстар беріледі. Бұл зерттеудің нәтижелері қауіпсіздікті азаматтық бостандықтармен теңестіру үшін тәуелсіз қадағалау органдары мен деректерді қорғау туралы заңдар сияқты сенімді құқықтық кепілдіктердің қажеттілігін көрсетеді. Қазақстандық көзқарасты жасанды интеллект этикасы мен қадағалауы туралы кеңірек пікірталас аясында орналастыра отырып, бұл зерттеу технологиялық прогресті және адам құқықтарын қорғауды қолдайтын жасанды интеллект саясатын әзірлеуге құнды түсініктер береді. Бұл жұмыстың практикалық маңыздылығы жасанды интеллектпен күшейтілген полиция қызметі дәуірінде қоғамдық қауіпсіздік пен жеке бостандықтар арасындағы нәзік тепе-теңдікті басқаруға ұмтылатын саясаткерлерге, ғалымдарға және адам құқықтарын қорғаушыларға таралады.

1. Fontes C., Hohma E., Corrigan C.C., Lütge C. AI-powered public surveillance systems: why we (might) need them and how we want them // Technology in Society. 2022. No. 71(102137). P. 1–12.

2. Huang C., Zhang Z., Mao B., Yao X. An overview of artificial intelligence ethics // IEEE Transactions on Artificial Intelligence. 2022. No. 4(4). P. 799–819.

3. Pagallo U., Quattrocolo S. The impact of AI on criminal law, and its two fold procedures // In Research handbook on the law of artificial intelligence. Edward Elgar Publishing. 2018, pp. 385–409

4. Yin C., Xiong Z., Chen H., Wang J., Cooper D., David B. A literature survey on smart cities // Science China. Information Sciences. 2015. No. 58(10). P. 1–18.

5. Singh T., Solanki A., Sharma S.K., Nayyar A., Paul A. A decade review on smart cities: paradigms, challenges and opportunities // IEEE Access. 2022. No. 10. P. 68319–68364.

6. Maliphol S., Hamilton C. Smart Policing: Ethical Issues & Technology Management of Robocops // In 2022 Portland International Conference on Management of Engineering and Technology (PICMET). 2022, pp. 1–15.

7. Ekaabi M.A., Khalid K., Davidson R., Kamarudin A.H., Preece C. Smart policing service quality: conceptualisation, development and validation // Policing: An International Journal. 2020. No. 43(5). P. 707–721.

8. Moon H., Choi H., Lee J., Lee K.S. Attitudes in Korea toward introducing smart policing technologies: Differences between the general public and police officers // Sustainability. 2017. No. 9(10). P. 1–17.

9. Stryker C. Importing Chinese Surveillance Technology: Are Central Asian States on the Path to Digital Authoritarianism? // Doctoral dissertation. 2022.

10. Feldstein S. AI & Big Data Global Surveillance Index // Data.mendeley.com. 2022. Vol. 4.

11. Shayakhmetova Z. Kazakhstan and Singapore Agreed to Develop Smart Cities in Almaty Region. The Astana Times. 2021. URL: https://astanatimes.com/2021/10/kazakhstan-and-singapore-agreed-to-developsmart-cities-in-almaty-region/

12. Privacy International. Private Interests: Monitoring Central Asia. Special report. 2014, pp. 1–153.

13. Kassenova N., Duprey B. Digital silk road in Central Asia: Present and future. Davis Center for Russian and Eurasian Studies. 2021.

14. United Nations, International Covenant on Civil and Political Rights. 1966. OHCHR URL: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-and-political-rights accessed 11 September 2024.

15. On State Protection of Persons, Participating in Criminal Procedure. 2000. URL: On state protection of persons, participating in criminal procedure – “Adilet” LIS

16. Criminal Procedure Code of the Republic of Kazakhstan. 2014. URL: Criminal Procedure Code of the Republic of Kazakhstan – “Adilet” LIS

17. US Embassy & Consulate in Kazakhstan. 2023 Country Reports on Human Rights Practices: Kazakhstan. 2024. URL: https://kz.usembassy.gov/2023-country-reports-on-human-rights-practices-kazakhstan/

18. Freedom House, Kazakhstan: Freedom on the Net 2020 Country Report. 2020. URL: https://freedomhouse.org/country/kazakhstan/freedom-net/2020

19. CarterA.M. Facing reality: The benefits and challenges of facial recognition for the NYPD // Homeland Security Affairs. URL: https://www.hsaj.org/articles/14656#:~:text=Facial%20recognition%20technology%20(FRT)%20is,crimes%2C%20locating%20missing%20persons%2C%20providing

20. McClellan E. Facial recognition technology: balancing the benefits and concerns // J. Bus. & Tech. L. 2019. No. 15(363). P. 363–380.

21. Li Z., Guo Y., Yarime M., Wu X. Policy designs for adaptive governance of disruptive technologies: The case of facial recognition technology (FRT) in China // Policy Design and Practice. 2023. No. 6(1). P. 27–40.

22. Krueckeberg J., Ferris G. Face off: The lawless growth of facial recognition in UK policing. Big Brother watch. 2018.

23. Garvie C., Frankle J. Facial-recognition software might have a racial bias problem // The Atlantic. 2016. No. 7(04).

24. Hamilton E. The Benefits and Risks of Policymakers’Use of Smart City Technology // Mercatus Center Paper. 2016.

25. Afzal M., Panagiotopoulos P. Smart policing: A critical review of the literature // In Electronic Government: 19th IFIP WG 8.5 International Conference EGOV 2020. Linköping, Sweden. 2020. P. 59–70.

26. Bruce D., Tait S. Challenges and opportunities in implementing smarter policing in South Africa // In A ‘Third Umpire’ for Policing in South Africa: Applying Body Cameras in the Western Cape. Igarape Institute. 2015. P. 19–29.

27. Edwards L., Urquhart L. Privacy in public spaces: what expectations of privacy do we have in social media intelligence? // International Journal of Law and Information Technology. 2016. No. 24(3). P. 279–310.

28. Yamin M.M., Shalaginov A., Katt B. Smart policing for a smart world opportunities, challenges and way forward // In Advances in Information and Communication: Proceedings of the 2020 Future of Information and Communication Conference (FICC). Springer International Publishing. 2020. Vol 1. P. 532–549.

29. Van der Sloot B., Broeders D., Schrijvers E. Exploring the boundaries of Big Data. Amsterdam University Press. 2016.

30. Yelegen A.Y. Обеспечение права человека и гражданина на здоровье в Республике Казахстан в эпоху искусственного интеллекта // Вестник КазНУ. Серия Юридическая. 2023. No. 2(106). C. 14–20.