О роли института категоризации уголовных правонарушений в противодействии преступности

Рассмотрены теоретические и практические аспекты значимости института категоризации уголовных правонарушений в Республике Казахстан в противодействии преступности. Авторы проанализировали современное правовое понимание и правоприменение института категоризации уголовных правонарушений с точки зрения уголовного законодательства и науки уголовного права. Авторы представили ряд рекомендаций по дальнейшему совершенствованию правоприменительной деятельности в действующем уголовном законодательстве Республики Казахстан. Трудность для правопользователей заключается, например, в том, что встречаются отдельные статьи, состоящие из нескольких частей, содержание которых может быть отнесено к различным четырем категориям преступлений (например, статьи 120, 121, 122 УК относят одновременно к преступлениям средней тяжести, тяжким, особо тяжким; статья 143 УК – небольшой тяжести, преступления средней тяжести, тяжкие; статья 367 УК включает все четыре категории преступлений: часть 1 – небольшой тяжести, часть 2 – средней тяжести, часть 3 – тяжкие преступления и т.д.). Этот вопрос заслуживает подробного независимого исследования и понимания. В качестве положительного примера приведем правовую технику, использованную в статье 7-1 бывшего УК КазССР «понятие тяжкого преступления». Законодатель того периода четко определил понятие тяжкого преступления, поскольку составил список всех тяжких преступлений, подпадающих под эту категорию. Это позволило правоохранительным органам легче управлять событиями в процессе работы и давать правильную квалификацию для определенных совершенных преступлений, что, в свою очередь, означает правильное назначение наказания.

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы: практикалық нұсқаулық. – Алматы: «Норма-К» баспасы» ЖШС, 2019. – 44 б.

2. Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы: ҚР Президентінің 2009 жылғы 24 тамыздағы № 858 Жарлығы // Казахстанская правда. – 2009. – 28 Тамыз.

3. Бытко Ю.И. Әділет және қылмыстық саясат: монография. – М.: Юрлитинформа, 2017. – 216 б.

4. Қылмыстық жаза: әлеуметтік-құқықтық талдау, жүйелеу және даму тенденциялары: монография / Ред.: з.ғ.д. В.Ф. Лапщина. – М.: Юрлитинформа, 2018. – 408 б.

5. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы: жалпы бөлім. Оқулық. Ред.: з.ғ.д., проф. И.И. Рогов, з.ғ.д., проф. К.Ж. Балтабаев. – Алматы: Жеті жарғы, 2016. – 448 б.

6. Борчашвили И.Ш. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсініктеме. Жалпы бөлім (1 том) / Общая часть (том 1) / Под. общ. ред. Генерального прокурора Республики Казахстан, Государственного советника юстиции А.К. Дауылбаева. – Алматы: Жеті жарғы, 2015. – 504 б.

7. Онгарбаев Е.А. Қылмыстардың жіктелуі және оның құқықтық маңызы. – Қарағанды: ҚР МТК ЖМ, 1996. –148 б.

8. Рахметов С.М. (құрастырушы). Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қаулылар жинағы (1968–2018 жылдар). – Алматы: «Норма-К» баспасы» ЖШС, 2018. –760 б.

9. Есбулатова М. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы. Ерекше бөлім: оқу құралы (семинар). – Алматы: ҚР ІІМ Алматы академиясының ОНИР және РИР. – 2017. – 327 б.

10. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсініктеме. – Алматы: Баспана, 1999. – 808 б.

11. Шнарбаев Б.Қ. Онша ауыр емес қылмыстар және қылмыстық теріс қылықтар: монография / 2-ші басылым. – Алматы: «Лантар Трейд» ЖШС, 2020. – 295 б.

12. Алауханов Е.О. Криминология: оқулық. – СПб.: «Заң орталығы-Пресс» баспасы. – 608 б.

13. Шнарбаев Б.Қ. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы бойынша онша ауыр емес қылмыстар санаты / Дисс... з.ғ.канд. – Алматы, 1997. – 190 c.

14. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі: практикалық нұсқаулық. – Алматы: «Норма-К» баспасы» ЖШС, 2020. – 260 б.

15. Қылмыстық құқықтың толық курсы. Т. I: Қылмыс пен жаза / Ред.: з.ғ.д., Ресей Федерациясының еңбек сіңірген ғылым қайраткері А.И. Коробеева. – Санкт-Петербург: Р. Аслановтың «Заң орталығы Пресс» баспасы, 2008. – 1133 б.

16. ТМД-ға қатысушы мемлекеттер үшін модельдік Қылмыстық кодекс. Ұсынымдық заңнамалық акт // Ақпараттық бюллетеньге қосымша. – 1996. – № 10. – 86–213 б.

17. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. – Алматы: Заңгер, 2013. – 168 б.

18. Қазақстан Жаңа шындықта: іс-қимыл уақыты. Қазақстан Республикасы Президенті Қ.-Ж.К. Тоқаевтың 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауы // «Казахстанская правда». – 2020. – 2 қыркүйек.

19. Қылмыстық құқық бұзушылық. Ресей Федерациясының Қылмыстық-құқықтық саясатының басым бағытының көрінісі және жеке тұлғаны қамтамасыз ету мәселелері / СБ.: ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету-қылмыстық-құқықтық, криминологиялық және қылмыстық-атқару саясатының басым бағыты: заң ғылымдарының докторы, профессор В.С. Комиссаровты еске алуға арналған, 2018 жылғы 31 мамыр –1 маусым аралығында өткен XI Ресей қылмыстық құқық конгресінің материалдары. – М.: Заңды ақпарат, 2018. – 752 б.

20. Кузнецова Н.Ф. Преступление и преступность. – М.: Изд.Моск-го унив., 1969. – 232 с.

21. Ковалев М.И. Кеңестік қылмыстық құқық. Дәрістер курсы. – Свердловск, 1974, 214 б.

22. Ковалев М.И. Кеңестік қылмыстық құқықтағы қылмыс ұғымы. – Свердловск, 1987.

23. Қазақ КСР Қылмыстық кодексі (1986 жылғы 1 қыркүйектегі өзгерістер мен толықтырулар енгізілген Ресми мәтін). – Алма-Ата: Казахстан, 1987. – 266 б.