Қылмысқа қарсы іс-қимылдағы қылмыстық құқық бұзушылықтарды санаттау институтының рөлі туралы

Қылмысқа қарсы іс-қимылда Қазақстан Республикасындағы қылмыстық құқық бұзушылықтарды санаттау институтының маңыздылығының теориялық және практикалық аспектілері қарастырылған. Авторлар қылмыстық заңнама және қылмыстық құқық ғылымы тұрғысынан қылмыстық құқық бұзушылықтарды санаттарға бөлу институтының қазіргі заманғы құқықтық түсінуіне және құқық қолдануына талдау жасады. Авторлар Қазақстан Республикасының қолданыстағы қылмыстық заңнамасына бірқатар новеллалар мен құқық қолдану қызметін одан әрі жетілдіру бойынша ұсынымдар ұсынды. Құқық қолданушылар үшін қиындық, мысалы, бір баптың бір бөлігі қылмыстың төрт санатының әр түрлілігіне жатқызылуы мүмкін бірнеше бөліктен тұратын жекелеген баптар кездесетіндігінде (мысалы, ҚК-нің 120, 121, 122 – баптары бір мезгілде ауырлығы орташа, ауыр, аса ауыр қылмыстарға жатқызылады; ҚК-нің 143 – бабы онша ауыр емес, ауырлығы орташа, ауыр қылмыстарды білдіреді; ҚК-нің 367–бабы бір мезгілде қылмыстардың барлық төрт санатын білдіреді: 1-бөлігі – онша ауыр емес, 2-бөлігі – ауырлығы орташа, 3-бөлігі – ауыр қылмыстар және т.б.). Бұл мәселе егжей-тегжейлі тәуелсіз зерттеуге және түсінуге лайық. Оң мысал ретінде ҚазКСР бұрынғы ҚК-нің 7-1-бабында «ауыр қылмыс ұғымы»қолданылған құқықтық техниканы келтіреміз. Сол кезеңнің заң шығарушысы ауыр қылмыс ұғымын нақты анықтады, өйткені ол осы санатқа жататын барлық ауыр қылмыстардың тізімін жасады. Бұл құқық қорғау органдарына жұмыс барысында оқиғаларды оңай басқаруға және белгілі бір жасалған қылмыстардың дұрыс біліктілігін беруге мүмкіндік берді, бұл өз кезегінде жазаның дұрыс тағайындалуын білдіреді.

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы: практикалық нұсқаулық. – Алматы: «Норма-К» баспасы» ЖШС, 2019. – 44 б.

2. Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы: ҚР Президентінің 2009 жылғы 24 тамыздағы № 858 Жарлығы // Казахстанская правда. – 2009. – 28 Тамыз.

3. Бытко Ю.И. Әділет және қылмыстық саясат: монография. – М.: Юрлитинформа, 2017. – 216 б.

4. Қылмыстық жаза: әлеуметтік-құқықтық талдау, жүйелеу және даму тенденциялары: монография / Ред.: з.ғ.д. В.Ф. Лапщина. – М.: Юрлитинформа, 2018. – 408 б.

5. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы: жалпы бөлім. Оқулық. Ред.: з.ғ.д., проф. И.И. Рогов, з.ғ.д., проф. К.Ж. Балтабаев. – Алматы: Жеті жарғы, 2016. – 448 б.

6. Борчашвили И.Ш. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсініктеме. Жалпы бөлім (1 том) / Общая часть (том 1) / Под. общ. ред. Генерального прокурора Республики Казахстан, Государственного советника юстиции А.К. Дауылбаева. – Алматы: Жеті жарғы, 2015. – 504 б.

7. Онгарбаев Е.А. Қылмыстардың жіктелуі және оның құқықтық маңызы. – Қарағанды: ҚР МТК ЖМ, 1996. –148 б.

8. Рахметов С.М. (құрастырушы). Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қаулылар жинағы (1968–2018 жылдар). – Алматы: «Норма-К» баспасы» ЖШС, 2018. –760 б.

9. Есбулатова М. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы. Ерекше бөлім: оқу құралы (семинар). – Алматы: ҚР ІІМ Алматы академиясының ОНИР және РИР. – 2017. – 327 б.

10. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсініктеме. – Алматы: Баспана, 1999. – 808 б.

11. Шнарбаев Б.Қ. Онша ауыр емес қылмыстар және қылмыстық теріс қылықтар: монография / 2-ші басылым. – Алматы: «Лантар Трейд» ЖШС, 2020. – 295 б.

12. Алауханов Е.О. Криминология: оқулық. – СПб.: «Заң орталығы-Пресс» баспасы. – 608 б.

13. Шнарбаев Б.Қ. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы бойынша онша ауыр емес қылмыстар санаты / Дисс... з.ғ.канд. – Алматы, 1997. – 190 c.

14. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі: практикалық нұсқаулық. – Алматы: «Норма-К» баспасы» ЖШС, 2020. – 260 б.

15. Қылмыстық құқықтың толық курсы. Т. I: Қылмыс пен жаза / Ред.: з.ғ.д., Ресей Федерациясының еңбек сіңірген ғылым қайраткері А.И. Коробеева. – Санкт-Петербург: Р. Аслановтың «Заң орталығы Пресс» баспасы, 2008. – 1133 б.

16. ТМД-ға қатысушы мемлекеттер үшін модельдік Қылмыстық кодекс. Ұсынымдық заңнамалық акт // Ақпараттық бюллетеньге қосымша. – 1996. – № 10. – 86–213 б.

17. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. – Алматы: Заңгер, 2013. – 168 б.

18. Қазақстан Жаңа шындықта: іс-қимыл уақыты. Қазақстан Республикасы Президенті Қ.-Ж.К. Тоқаевтың 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауы // «Казахстанская правда». – 2020. – 2 қыркүйек.

19. Қылмыстық құқық бұзушылық. Ресей Федерациясының Қылмыстық-құқықтық саясатының басым бағытының көрінісі және жеке тұлғаны қамтамасыз ету мәселелері / СБ.: ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету-қылмыстық-құқықтық, криминологиялық және қылмыстық-атқару саясатының басым бағыты: заң ғылымдарының докторы, профессор В.С. Комиссаровты еске алуға арналған, 2018 жылғы 31 мамыр –1 маусым аралығында өткен XI Ресей қылмыстық құқық конгресінің материалдары. – М.: Заңды ақпарат, 2018. – 752 б.

20. Кузнецова Н.Ф. Преступление и преступность. – М.: Изд.Моск-го унив., 1969. – 232 с.

21. Ковалев М.И. Кеңестік қылмыстық құқық. Дәрістер курсы. – Свердловск, 1974, 214 б.

22. Ковалев М.И. Кеңестік қылмыстық құқықтағы қылмыс ұғымы. – Свердловск, 1987.

23. Қазақ КСР Қылмыстық кодексі (1986 жылғы 1 қыркүйектегі өзгерістер мен толықтырулар енгізілген Ресми мәтін). – Алма-Ата: Казахстан, 1987. – 266 б.