Қоршаған ортаға зиян келтіргені үшін жауапкершілік: азаматтық-құқықтық аспект

Мақалада қоршаған ортаға зиян келтіргені үшін жауапкершілік мәселелері зерттелді. Қоршаған ортаға зиянды өтеуге байланысты проблемалардың халықаралық сипатына, қоршаған табиғи ортаны қорғау проблемасында аумақтық шекараларды белгілеуге жол бермеуге назар аударылады. Қоршаған ортаны қорғаумен байланысты халықаралық ұйымдарға сипаттама берілді, осы саладағы халықаралық ынтымақтастыққа әсер ететін факторлар талданды. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы басқару жүйесін дамыту, табиғи объектілерге зиян келтіретін субъектілерді азаматтық-құқықтық жауапкершілікке тарту проблемасына ерекше назар аударылады. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы бірқатар бағыттар бойынша халықаралық ынтымақтастықты күшейту, экологиялық зиянды және оның құрылымдық элементтерін түсінудің бірыңғай тәсілін әзірлеу, сондай-ақ халықаралық деңгейде зиян келтірушіден өндіріп алынатын және келтірілген экологиялық зиянды өтеуге бағытталған өтемақы төлемдерінің мөлшерін айқындаудың бірыңғай қағидаларын әзірлеу қажеттілігі негізделеді.

1. Декларация Конференции Организации Объединенных Наций по проблемам окружающей человека среды. Принята Конференцией Организации Объединенных Наций по проблемам окружающей человека среды. – Стокгольм, 1972 год. URL: https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/declarathenv.shtml (дата обращения: 23.05.2023).

2. Рио-де-Жанейрская декларация по окружающей среде и развитию. Принята Конференцией ООН по окружающей среде и развитию. – Рио-де-Жанейро, 3–14 июня 1992 года. URL: https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/riodecl.shtml (дата обращения: 23.05.2023).

3. Connolly J.J.T., Svendsen E.S., Fisher D.R., Campbell L.K. Networked governance and the management of ecosystem services: the case of urban environmental stewardship in New York City // Ecosystem Services. 2014, no. 10, рр. 187–194.

4. Krasny M.E., Tidball K.G. Аdaptation and transformation from the ground up. Civic ecology: MIT Press, Cambridge, Massachusetts, USA. 2015, 293 р.

5. Landau L., Campbell L.K., Johnson M, Svendsen E., Berman H. Survey results of the Stewardship Mapping and Assessment Project, STEW MAP in the New York City region. General Technical Report NRS-189. U.S. Forest Service, Northern Research Station, Newtown Square, Pennsylvania, USA. 2019, 69 р.

6. Andersson E., Enqvist J., Tengö M. The science and practice of landscape stewardship, Stewardship in urban landscapes. Cambridge University Press, Cambridge, UK. 2017, рр. 222–238.

7. Bennett N.J., Whitty T.S., Finkbeiner E., Pittman J., Bassett H., Gelcich S., Allison E.H. Environmental stewardship: a conceptual review and analytical framework // Environmental Management. 2018, no. 61, рр. 597–614.

8. Plummer R., Baird J., Farhad S., Witkowski S. How do biosphere stewards actively shape trajectories of socialecological change? // Journal of Environmental Management. 2020, no. 261, рр. 110–139.

9. Ogden L., Heynen N., Oslender U., West P., Kassam K. A., Robbins P. Global assemblages, resilience, and Earth stewardship in the Anthropocene // Frontiers in Ecology and the Environment. 2013, no. 11(7), рр. 341–347.

10. Connolly J.J., Svendsen E.S., Fisher D.R., Campbell L.K. Organizing urban ecosystem services through environmental stewardship governance in New York City // Landscape and Urban Planning. 2013, no. 109(1), рр. 76–84.

11. Andersson E., Barthel S., Borgstrцm S., Colding J., Elmqvist T., Folke C., Gren Е. Reconnecting cities to the biosphere: stewardship of green infrastructure and urban ecosystem services // Ambio. 2014, no. 43, рр. 445–453.

12. Colding J., Lundberg J., Folke C. Incorporating greenarea user groups in urban ecosystem management // Ambio. 2006, no. 35(5), рр. 237–244.

13. Berkes F. Evolution of co-management: role of knowledge generation, bridging organizations and social learning // Journal of Environmental Management. 2009, no. 90(5), рр. 1692–1702.

14. Johnson M.L., Campbell L.K., Svendsen E.S. Conceptualizing, analyzing, and supporting stewardship: examining the role of civil society in environmental governance // Ecology and Society. 2020, no. 25(4). URL: https://doi.org/10.5751/ES-11970-250414 (дата доступа: 24.05.2023)

15. Иванчик Ю.С. Особенности гражданско-правовой ответственности за вред, причинённый окружающей среде, в Республике Беларусь // Сацыяльна-эканамічныя і прававыя даследаванні. – 2015. – № 2. – С. 115–120.

16. Закон Республики Беларусь от 26 ноября 1992 г. № 1982-XІІ «Об охране окружающей среды». URL: https://etalonline.by/document/?regnum=V19201982.

17. Закон Республики Казахстан от 15 июля 1997 года № 160-I «Об охране окружающей среды». URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1008107.

18. Постановление Совет Министров Республики Беларусь от 11 апреля 2022 г. № 219 «О таксах для определения размера возмещения вреда, причиненного окружающей среде, и порядке его исчисления». URL: https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=C22200219&p1=1.

19. Постановление Пленума Верховного Суда Республики Беларусь от 29 сентября 2022 г. № 5 «О применении судами законодательства о возмещении вреда, причиненного окружающей среде при осуществлении хозяйственной деятельности». URL: https://etalonline.by/document/?regnum=s22200005&q_id=0.

20. Краев Н.В. О таксах, шкалах расчета размера взыскания ущерба, причиненного незаконным добыванием диких животных, штрафном элементе в них // сборник материалов Международной научно-практической конференции «Правовые проблемы возмещения вреда, причиненного окружающей среде» (МИИГАиК, ИЗиСП, 23 марта 2017 г.) / отв. ред. С.А. Боголюбов, Н.Р. Камынина, М.В. Пономарев. – М.: МИИГАиК, 2017. – С. 78–82.

21. Экологический кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года № 400-VI. URL: https:// online.zakon.kz/Document/?doc_id=39768520&pos=4;-106#pos=4;-106.

22. Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 3 декабря 2015 года № 18-03/1058 «Об утверждении Методики определения размеров возмещения вреда, причиненного нарушением законодательства Республики Казахстан в области охраны, воспроизводства и использования животного мира». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012888.

23. Брославский Л.И. Возмещение экологического вреда в США // сборник материалов Международной научно-практической конференции «Правовые проблемы возмещения вреда, причиненного окружающей среде» (МИИГАиК, ИЗиСП, 23 марта 2017 г.) / отв. ред. С.А. Боголюбов, Н.Р. Камынина, М.В. Пономарев. – М.: МИИГАиК, 2017. – С. 60–63.