Анализ нормативной правовой основы законотворческой деятельности в Республике Казахстан: проблемы, противоречия и пути совершенствования

В статье проведен всесторонний анализ действующей нормативной правовой базы законодательной деятельности в Республике Казахстан. Авторы исследуют основные законодательные акты, регулирующие нормотворческий процесс, выявляют внутренние противоречия, пробелы и институциональные барьеры. Особое внимание было уделено оценке степени соответствия законодательной системы принципам эффективного государственного управления. Кроме того, будут рассмотрены текущее состояние цифровизации нормотворчества, основные вызовы – правовые, этические и технические, а также перспективы применения искусственного интеллекта (ИИ) для автоматизации анализа, разработки, общественного обсуждения и мониторинга законодательства. По результатам исследования были даны конкретные предложения по устранению выявленных проблем и повышению качества законодательного процесса, в частности по интеграции ИИ с учетом принципов внедрения цифровых технологий, открытого управления и защиты прав человека, включая искусственный интеллект (ИИ) в трансформации законодательного процесса в Казахстане. Представленные рекомендации направлены на совершенствование правовой системы страны, повышение ее адаптации к изменениям внутренней и внешней среды, а также на укрепление доверия граждан к институтам государственной власти.

1. «Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі» Мемлекет Басшысының 2019 жылғы 2 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауы. URL: https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy (өтініш берілген күн: 21.04.2025)

2. «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» Мемлекет басшысы 2024 жылғы 2 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K24002024_1 (өтініш берілген күн: 21.04.2025)

3. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Конституция 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K950001000_ (өтініш берілген күн: 22.04.2025)

4. Парламент және оның депутаттарының мәртебесі туралы Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 16 қазандағы № 2529 Конституциялық заңы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z950002529_ (өтініш берілген күн: 22.04.2025)

5. Құқықтық актілер туралы Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 6 сәуірдегі № 480-V ҚРЗ. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1600000480 (өтініш берілген күн: 22.04.2025)

6. Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Регламенті. Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің 1996 жылғы 8 ақпандағы Қаулысы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/B960000003_ (өтініш берілген күн: 23.04.2025)

7. Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Регламенті. Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының 1996 жылғы 8 ақпандағы Қаулысы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/B960000002_ (өтініш берілген күн: 23.04.2025)

8. Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 18 желтоқсандағы № 2688 Конституциялық заңы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z950002688_ (өтініш берілген күн: 23.04.2025)

9. Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы N 148 Заңы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z010000148_ (өтініш берілген күн: 25.04.2025)

10. Реттеушілік әсерді талдауды жүргізу және пайдалану қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 30 қарашадағы № 748 бұйрығы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500012517 (өтініш берілген күн: 25.04.2025)

11. Қазақстан Республикасының құқықтық саясатының 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 15 қазандағы № 674 Жарлығы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U2100000674 (өтініш берілген күн: 21.04.2025)

12. Ақпаратқа қол жеткізу туралы Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 16 қарашадағы № 401-V ҚРЗ. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1500000401 (өтініш берілген күн: 25.04.2025)

13. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне нормашығармашылықты жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 12 наурыздағы № 15-VII ҚРЗ. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z2100000015 (өтініш берілген күн: 27.04.2025)

14. «Ашық НҚА» порталы. Заң жобаларын жария талқылау. URL: https://egov.kz/cms/kk/articles/open-legalacts (өтініш берілген күн: 27.04.2025)

15. Нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу, келісу және мемлекеттік тіркеудің қағидалары. Қазақстан Республикасы Әділет министрінің м.а. 2023 жылғы 5 шiлдедегi № 464 бұйрығы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2300033048 (өтініш берілген күн: 01.05.2025)

16. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 15 сәуірдегі № 88-V Заңы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1300000088 (өтініш берілген күн: 01.05.2025)

17. Волков В.В. «Слышащее государство» в законотворческом процессе. – 2021. URL: https://zanmedia.kz/slyshashhee-gosudarstvo-v-zakonotvorcheskom-protsesse/59469/?utm_source (дата обращения: 02.05.2025)

18. Кусаинова И. Что не так с казахстанскими законами и почему многие о них ничего не знают. – 2024. URL: https://inbusiness.kz/ru/news/stabilnost-zakonov-i-prozrachnost-zakonoproektov-minyust-hochetzainteresovat-narod?utm_source (дата обращения: 02.05.2025)

19. Доступ ограничен: обсуждать проекты НПА теперь почти невозможно. – 11.04.2025. URL: https://inbusiness.kz/ru/last/dostup-ogranichen-obsuzhdat-proekty-npa-teper-pochti-nevozmozhno?utm_source (дата обращения: 02.05.2025)

20. Ашық нормативтiк құқықтық актiлердiң интернет-порталында заңға тәуелді нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын орналастыру және жария талқылау қағидаларын бекiту туралы Қазақстан Республикасы Әділет министрінің м.а. 2021 жылғы 30 қыркүйектегі № 849 бұйрығы. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100024634 (өтініш берілген күн: 21.04.2025)