Қоғамның цифрлық трансформациясы жағдайындағы құқық: даму мәселелері мен болашағы

Қоғам өмірінің барлық салаларына цифрлық технологияларды енгізу цифрландырудың ұлттық заңнама жүйесіне енуінің жеке аспектілерін зерттеуді қажет етеді. Цифрландырудың осы салаға әкелетін оң әсерлеріне, бір жағынан, ұлттық заңнамалық базаны оңтайландыру, екінші жағынан, құқықтық жүйені цифрландыру және оның ашықтығын, тиімділігін және қауіпсіздігін арттыратын құқықтық қызметте инновациялық технологияларды пайдалану процестері жатады. Бұл мақаланың мақсаты – Қазақстанның ұлттық құқығы саласының негізгі проблемалары мен келешегін ашу, сондай-ақ цифрлық трансформациялар жағдайында құқықтың жекелеген салаларының дамуының негізгі тенденцияларын анықтау. Зерттеу барысында талдау және синтез, статистикалық талдау, салыстыру әдістері қолданылды. Осы мақаланың нәтижелері Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасындағы құқықтық цифрландыруға қатысты негізгі жаңалықтардың сипаттамасын қамтиды. Құқықтық қайта құру саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың негізгі бағыттары зерделенді. Жүргізілген зерттеулердің тұжырымдалған нәтижелері негізінде цифрландыру жағдайындағы ұлттық құқықтың негізгі міндеттері мен келешегі айқындалып, құқықтың жекелеген салаларын одан әрі дамытудың бағыттары айқындалды. Жоғарыда аталған зерттеу нәтижелері цифрлық трансформациялар контекстінде ұлттық заңнаманы трансформациялауға қатысты олардың шешімдерінің тиімділігін арттыру мақсатында мемлекеттік басқару саласында қолданылуы мүмкін.

1. Verhoef P.C., Broekhuizen T., Bart Y., Bhattacharya A., Dong J.Q., Fabian N., Haenlein M. Digital transformation: а multidisciplinary reflection and research agenda // Journal of business research. 2021, no. 122, pp. 889–901. URL: https://doi.org/10.1016/j.jbusres. (accessed: 10.07.2025)

2. Hai T.N., Van Q.N., Thi Tuyet M.N. Digital transformation: opportunities and challenges for leaders in the emerging countries in response to COVID-19 pandemic // Emerging Science Journal. 2021, no. 5(1), pp. 21–36.

3. Ondashuly E. Digitalization of legal system of Kazakhstan on the example of judicial system // Journal of actual problems of jurisprudence. 2018, no. 88(4), pp. 48–52. URL: https://bulletin-law.kaznu.kz/index.php/journal/article/view/2066/2033 (accessed: 11.07.2025)

4. Pan W., Xie T., Wang Z., Ma L. Digital economy: an innovation driver for total factor productivity // Journal of Business Research. 2022, no. 139, pp. 303–311. URL: https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2021.09.061 (accessed: 11.07.2025)

5. Zekos G.I. Political, Economic and Legal Effects of Artificial Intelligence: Governance, Digital Economy and Society. Springer Nature. 2023. URL: https://doi.org/10.1007/978-3-030-94736-1 (accessed: 11.07.2025)

6. Закон РК «Об электронном документе и электронной цифровой подписи» от 7 января 2003 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z030000370_ (дата обращения: 23.09.2025)

7. Закон РК «Об информатизации» от 24 ноября 2015 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/ Z1500000418 (дата обращения: 23.09.2025)

8. Закон РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам информатизации» от 24 ноября 2015 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000419 (дата обращения: 23.09.2025)

9. Закон РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам регулирования цифровых технологий» от 25 июня 2020 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z2000000347 (дата обращения: 23.09.2025)

10. Закон РК «О платежах и платежных системах» от 26 июля 2016 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1600000011 (дата обращения: 23.09.2025)

11. Закон РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам развития бизнес-среды и регулирования торговой деятельности» от 2 апреля 2019 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1900000241 (дата обращения: 23.09.2025)

12. Закон РК «О внесении изменений и дополнений в Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан по вопросам внедрения современных форматов работы судов, сокращения излишних судебных процедур и издержек» от 10 июня 2020 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z2000000342 (дата обращения: 23.09.2025)

13. Закон РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам улучшения бизнес-климата» от 29 июня 2020 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z2000000352 (дата обращения: 23.09.2025)

14. Закон РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам труда» от 4 мая 2020 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z2000000321 (дата обращения: 23.09.2025)

15. Официальный сайт Электронного правительства Республики Казахстан. URL: https://egov.kz/cms/ru/news/UN_E-Government (дата обращения: 11.07.2025)

16. Высшая аудиторская палата Республики Казахстан. Счетным комитетом проведена промежуточная оценка реализации Государственной программы «Цифровой Казахстан». URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/esep/press/news/details/350101?lang=ru (дата обращения: 11.07.2025)

17. Амангельдыкызы А.А. Внедрение норм о цифровых технологиях в законодательство Республики Казахстан // Вестник Института законодательства и правовой информации Республики Казахстан. – 2021. – № 3(66). – С. 34–43.

18. Исабекова К.Ф. Цифровизация в нормотворчестве: задачи и ожидаемые результаты // Вестник Института законодательства и правовой информации Республики Казахстан. – 2018. – № 3(52). – С. 170–174.

19. Коробейникова К.В. Цифровизация государственно-правовой сферы: теоретико-правовой аспект // Аграрное и земельное право. – 2023. – № 5. URL: file:///C:/Users/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C/Downloads/tsifrovizatsiya-gosudarstvenno-pravovoy-sfery-teoretiko-pravovoy-aspekt.pdf (дата обращения: 23.09.2025)