Жария тәртiп туралы ескерту және оны Казақстанның сот тәжірибесінде қолдану

Мақалада барлық елдер үшін классикаға айналған жария тәртіп туралы ескертудің материалдық және процессуалдық аспектілері қарастырылады. Осы ескертуді қолдану мемлекеттің сот органдарына дауларды шешу жөніндегі мемлекеттік емес органның шешімін заңсыз деп тануға немесе арбитраждың актісін танудан бас тартуға негіз береді; немесе мұндай іс жүргізу құжаттары бойынша атқару парағын беруден бас тартуға құқылы. Тақырыптың өзектілігі төрелік талқылауға қатысушылардың төрелік шешімдерді қабылдау үшін атқару парақтарын беру туралы өтініштерінің көбеюімен және төрелік шешімдердің күшін жою туралы өтініштердің көптігімен түсіндіріледі. Ғылыми мақаланың мақсаты «жария тәртіп» феноменін оның тарихи, доктриналық және практикалық аспектілерінде қарастыру, жария тәртіп туралы ереженің кешенді құқықтық анықтамасын тұжырымдау мүмкіндігін анықтау. Ғылыми зерттеу әдістері ретінде танымның жалпы диалектикалық әдістері де, ғылыми зерттеудің арнайы құқықтық әдістері де қолданылады. Тақырыптың жаңашылдығы Қазақстанның қазіргі құқық әдебиеттерінде жария тәртіп мазмұнының құқықтық табиғаты, оның құқықтық анықтамасы туралы ғылыми жарияланымдардың жоқтығымен; сот тәжірибесінде жария тәртіп туралы ережелерін қолдану мысалдарын қарастырумен негізделеді. Зерттеудің негізгі қорытындылары «жария тәртіп» терминін сот органдарының әрбір жағдайда жеке бағалау қажеттілігін тануы болып табылады.

1. О рассмотрении на соответствие Конституции Республики Казахстан пункта 3 статьи 52 Закона Республики Казахстан от 8 апреля 2016 года «Об арбитраже». Нормативное постановление Конституционного Суда Республики Казахстан от 13 сентября 2024 года № 51-НП. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/S2400000051 (дата обращения: 20.06.2025)

2. Об арбитраже. Закон Республики Казахстан от 8 апреля 2016 года № 488-V ЗРК. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1600000488 (дата обращения: 20.06.2025)

3. Обобщение судебной практики по рассмотренным делам после вступления Закона РК «О внесении изменений и дополнений в Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан по вопросам внедрения современных форматов работы судов, сокращения излишних судебных процедур и издержек» от 26 февраля 2021 года. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31809117. (дата обращения: 22.06.2025)

4. О некоторых вопросах применения судами арбитражного законодательства. Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 2 ноября 2023 года № 3. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P230000003S. (дата обращения: 20.06.2025)

5. Сулейменов М.К., Дуйсенова А.Е. Применение оговорки о публичном порядке в Республике Казахстан: проблемы теории и практики. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=36722547 (дата обращения: 20.06.2025)

6. Брун М.И. Публичный порядок в международном частном праве. 1916. С.39-86. 97 с. URL: https://rusneb.ru/catalog/000200_000018_v19_rc_2020455/. (дата обращения: 22.06.2025)

7. Гражданский кодекс Французской Республики 1804 г. URL: https://pravo.hse.ru/intprilaw/doc/041401. (дата обращения: 24.06.2025)

8. Вводный закон 1896 г. к Германскому гражданскому уложению. URL: https://pravo.hse.ru/intprilaw/doc/040401. (дата обращения 24.06.2025)

9. Крохалев С.В. Категория публичного порядка в международном гражданском процессе. Сравнительное исследование на основе правовых систем России и Франции. Автореферат дисс. на соискание ученой степени к.ю.н. – Екатеринбург, 2005. – 32 с. URL: https://search.rsl.ru/ru/record/01002869731 (дата обращения: 20.02.2025)

10. Лунц Л.А. Курс международного частного права (в 3 томах). – 2002. URL: https://vk.com/wall-122765959_3188. (дата обращения: 20.02.2025)

11. О присоединении Республики Казахстан к Конвенции о признании и приведении в исполнение иностранных арбитражных решений 1958 года. Указ Президента Республики Казахстан от 4 октября 1995 г. № 2485. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U950002485_ (дата обращения: 20.02.2025)

12. Регламент (ЕС) № 593/2008 о праве, подлежащем применению к договорным обязательствам («Рим I»). URL: https://pravo.hse.ru/intprilaw/doc/040001 (дата обращения: 03.01.2025)

13. Jansen Denise. New York Convention: Public Policy Exception. 2025. URL: https://jusmundi.com/fr/document/publication/en-new-york-convention-public-policy-exception (accessed: 20.08.2025)

14. Обобщение судебной практики о признании и исполнении, отмене арбитражных решений за 2016, 2017 и 1 квартал 2018 года // Бюллетень Верховного Суда Республики Казахстан. – 2019. – № 3. – С. 58–106.

15. Обобщение судебной практики о признании, исполнении и отмене арбитражных решений за 2019–2022 годы // Бюллетень Верховного Суда Республики Казахстан. – 2023. – № 3. – С. 34–81.

16. Минина А.И. Трактовка и применение оговорки о публичном порядке при признании и исполнении решений международного коммерческого арбитража в зарубежных странах // Актуальные проблемы российского права. – 2012. – № 3. – С. 316–332.

17. Sheppard Audley. Interim ILA Report on Public Policy as a Bar to Enforcement of International Arbitral Awards. URL: https://academic.oup.com/arbitration/article-abstract/19/2/217/210531 (accessed: 2.07.2025)

18. Nathee Silacharoen, David Beckstead, Sakolrat Srangsomwong, Norrapat Werajong, Chandler MHM, Bangkok. Public policy and its implications on the enforcement of arbitral awards in Thailand. Friday 21 October 2022. Nathee Silacharoen, David Beckstead, Sakolrat Srangsomwong, Norrapat Werajong, Chandler MHM, Bangkok. URL: https://www.ibanet.org/public-policy-implications-enforcement-arbitral-awards-Thailand (accessed: 25.08.2025)