Қылмыстық процестегі процессуалдық теңгерім: жәбірленуші мен күдіктінің құқықтары

Бұл мақалада қылмыстық іс жүргізу аясында жәбірленуші мен күдікті (айыпталушы) құқықтарын тепе тең қорғауды қамтамасыз ету мәселелері қарастырылады. Автор жәбірленушінің процессуалдық құқықтарын алдын ала тергеу сатысында тану мен іске асырудың, оны қылмыстық процестің басқа қатысушыларымен тең дәрежеде қамтамасыз етудің маңыздылығына назар аударады. Жәбірленушілерге мемлекеттік құқықтық кө мек көрсетуге қатысты нақты тетіктер мен нормативтік негіздердің болмауы тараптар арасындағы теңгерімсіз дікке алып келеді және Конституцияда бекітілген негізгі қағидаларға қайшы келеді. Бұл теңгерімсіздікті жою үшін, авторлардың пікірінше, жәбірленушіге күдікті мен айыпталушыға берілген құқықтар көлемімен шамалас кеңейтілген құқықтық мүмкіндіктер беру қажет. Бұл әділет пен заңдылық қағидаттарын қалпына келтіруге ықпал етеді. Мақалада Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу заңнамасына салыстырмалы-құқықтық талдау жүргізіліп, қазақстандық үлгінің оң тәжірибелері анықталып, оларды РФ құқық жүйесіне енгізу ұсынылады. Сондай-ақ, Қазақстан тәжірибесіне сүйене отырып, Ресейде Жәбірленушілерге өтемақы төлеу қорын құрудың өзектілігі дәлелденеді.

1. Абдулвалиев А.Ф. Вопросы реализации государственной защиты прав потерпевших в рамках уголовного процесса // Журнал «Виктимология». – 2024. – Т. 11. – № 1. – С. 78–91.

2. Смахтин Е.В., Смирнова И.Г. Уголовно-процессуальные и криминалистические инструменты обеспечения прав потерпевших при осуществлении задач уголовного судопроизводства // Криминологический вестник Байкальского государственного университета экономики и права. – 2015. – Т. 9. – № 2. – С. 359–369.

3. Гаврилов Б.Я., Малышева О.А. Совершенствование защиты прав потерпевшего в стадии досудебного расследования // Юридическая наука и практика: Вестник Нижегородской академии МВД России. – 2018. – № 4(44). – С. 119–125.

4. Андрейцо С.Ю., Хазов Е.Н. Роль института Уполномоченных по правам человека в механизме защиты потерпевших // Вестник экономической безопасности. – 2021. – № 2. – С. 46–52.

5. Морозова Ю.А., Кудрявцева А.В. Эффективность реализации права потерпевшего на расследование: процессуальные аспекты // Вестник Южно-Уральского государственного университета. Серия: Право. – 2023. – Т. 23. – № 2. – С. 29–37.

6. Шипунова О.В. Особенности охраны прав потерпевших, умерших в ходе расследования уголовных дел // Юридическая наука и правоохранительная практика. – 2022. – № 1(59). – С. 48–54.

7. Федеральный закон от 20 августа 2004 года №119-ФЗ (в ред. от 01.07.2021 г.) «О государственной защите потерпевших, свидетелей и иных участников уголовного судопроизводства» // Собрание законодательства РФ. – 2004. – № 34. – Ст. 3534.

8. Филиппова В.А. Современные вызовы в защите прав потерпевших на стадии предварительного следствия // Modern Science. – 2024. – № 4–1. – С. 54–58.

9. Головачук О.С. Актуальные аспекты охраны прав потерпевших по делам частного обвинения // Судебная власть и уголовный процесс. – 2020. – № 1. – С. 53–56.

10. Решняк М.Г. Некоторые аспекты совершенствования правового механизма защиты потерпевших в уголовном процессе // Виктимология. – 2021. – Т. 8. – № 2. – С. 121–124.

11. Бектенов А.Е., Омарова Н.Н. Анализ механизма Фонда компенсации потерпевшим: плюсы и минусы // Вестник Института законодательства и правовой информации Республики Казахстан. – 2021. – № 2(65). – С. 142–150.

12. Абдулвалиев А.Ф. Концептуальные положения о включении государственной защиты потерпевшего в систему уголовно-процессуальных принципов // Виктимология. – 2024. – Т. 11. – № 1. – С. 78–91.

13. Ибрагимов И.М. Конфликтные зоны в законодательной регламентации состязательности и гарантий прав потерпевшего в суде // Российское государствоведение. – 2014. – № 3. – С. 85–96.

14. Смагулов Б., Сулейменов Е. Сравнительный анализ статуса жертвы уголовного преступления в Казахстане, России и Германии // Вестник Ужгородского университета. – 2024. – № 56. – С. 2064–2070.

15. Zhumagulov T.B., Tynystanova S.S., Beisov E.Z., Seriyev B.A., Nurmaganbet E.T. Institutions of direct democracy in people power implementation mechanism in the Republic of Kazakhstan // Man in India. 2017, no. 97(6), pp. 159–169 (Q3).