Мақала цифрлық трансформацияның қазіргі заманғы сот процестеріне әсерін қарастырады. Ақпараттық технологиялардың жылдам дамуы және оларды қоғамның әртүрлі салаларына енгізу тұрғысынан сот жүйесі жаңа шындықтарға бейімделу қажеттілігінің қысымына ұшырауда. Мақалада деректер қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сот төрелігінің ашықтығы мен қол жетімділігін сақтау, сондай-ақ цифрлық теңсіздікке байланысты проблемалар сияқты цифрлық технологияларды енгізу кезінде соттар кездесетін сын-қатерлер талданады. Сонымен қатар, сот процестерінің тиімділігін арттыруды, азаматтар үшін сот төрелігінің қолжетімділігін жақсартуды және басқару мен құқықтық мәселелерді шешудің инновациялық әдістерін дамыту мүмкіндігін қоса алғанда, цифрлық трансформациямен ашылатын әлеуетті перспективалар қаралуда. Мақала сот жүйелерін цифрлық дамытудың тиімді стратегияларын әзірлеу мақсатында осы тақырыпты неғұрлым терең зерделеуге және талқылауға шақырады.

Соңғы жылдары елімізде екі міндет шешімін таппай отыр: біріншісі – жоғары оқу орнының барлық түлектерін заңды тұлғаларда жұмыс істеу үшін жұмысқа орналастыру, екіншісі – «жұмыс істейтін» ЖОО түлектерімен еңбек шартының белгіленген нысанын уақытылы және дұрыс ресімдеу, оларды кейіннен «Еңбек» сайтында тіркеу арқылы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі. Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы жанындағы Құқықтық статистика комитетінің 2023 жылға арналған ақпаратына сәйкес, жоғары оқу орны түлектерінің заңды тұлғаларға жұмысқа орналасу деңгейі, олармен кейіннен еңбек шартын жасаса отырып, кейіннен Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің «Еңбек» сайтында тіркелу – 70% құрады.

Адамның конституциялық жеке құқықтары мен бостандықтары педагог қызметкерлердің, сондай-ақ білім беру қызметі саласындағы білім алушылар мен тәрбиеленушілердің жеке құқықтары мен бостандықтарының заңнамалық тұжырымдары мен мазмұнын айқындауға тиіс. «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңында педагог қызметкерлердің жеке құқықтары мен бостандықтарын заңнамалық бекітудің кемшіліктері олардың құқықтық мәртебесін егжей-тегжейлі реттейтін тиісті нормативтік құқықтық актіні әзірлеу және қабылдау қажеттілігін талап етеді. Мақала 2024–2026 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыруға арналған конкурс шеңберінде ұсынылған (ҚР МҒМ) «ИРН: AP23485634 мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі арқылы қазақстандық пенитенциарлық жүйені заманауи трансформациялау».

Мақала лингвистикалық сараптаманың қорлауды тілдік құқық бұзушылық ретінде сарапшылық бағалау сияқты өзекті мәселесін қарастыруға бағытталады. Бұл, ең алдымен, сарапшылық тәжірибеде сараптамалық мәселелерді шешудегі әдістемелік тәсілдердің біркелкі болмауына байланысты туындайды. Мақалада осы жағдайдың себептері аталып, 90-жылдардың соңы – 2000-жылдардың басындағы лингвистикалық сараптаманың концептуалды-терминологиялық аппаратының, тіл мамандары арасында қабылданған бірыңғай терминологиясының жоқтығы, лингвистер арасында сараптама жүргізудің біркелкі принциптерінің, әдістері мен әдіснамасының болмауы сияқты және т.б.мәселелері атап көрсетілді. Зерттеу сөйлеу әрекетінің әдепсіздігін әрекет ретінде бағалаудың проблемалық сипатын ашады, бұл ретте адамдардың қорлаудың кең (тұрмыстық) және тар (құқықтық) ұғымдарының арасындағы айырмашылықты бір-бірінен ажырата алмауы сияқты маңызды факторы ескерілмейді. Осыжағдайды елемеу және де қате зерттеу тәсілдерін қолдану сараптама тәжірибесіне, сондай-ақ сот тәжірибесінеқарама-қайшы, сайып келгенде, негізсіз және әділетсіз үкім шығуына алып келеді. Аталған жағдайларды негізге ала отырып, қорлау ісі бойынша сараптамалық мәселелерді шешудің тиісті әдістемесін жедел әзірлеу қажеттігі айтылады.

Ғылыми мақалада ұйымдасқан қылмысқа қарсы іс-қимылдың қазіргі жағдайына, халықаралық тәжірибе мәселесіне тоқталып өтеді. Осы күндегі ұйымдасқан қылмыстық топтар сыбайлас жемқорлықтың және өзге де әдістердің көмегімен өздерінің құқыққа қайшы әрекеттерін жаға схемалары талқыланады. Ұйымдасқан қылмыстың ауқымы белгілі бір аймақпен, саламен, қызмет саласының бағытымен шектелмей, барған сайын жаңа байлықтар мен өткізу нарықтарын иемденіп, халықаралық кеңістікке шыққандығы айтылады. Ұйымдасқан қылмысқа қарсы іс-қимылдың сапасы көптеген факторларға байланысты. Бұл экономиканың даму деңгейі, қабылданған заңдардың заңнамалық қамтамасыз етілуі мен сапасы, халықтың өмір сүру деңгейі, құқық қорғау жүйесінің жағдайы және оның қызметкерлерінің кәсібилігі және тағы басқалар. Қазіргі жағдайда мемлекеттік бақылау жүйесіндегі әлсіз буындарды анықтау және қылмыстардың криминологиялық сипаттамаларының ерекшеліктерін ескере отырып, олардың алдын алу шараларын әзірлеу, сондай-ақ осы негізде олардың тиімді жолын кесу бойынша халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, ұсыныстар әзірлеу болып табылады.

Дәлелдеу процесінде сот сараптамасының негізгі рөлі - сот ісін жүргізу мақсаттары үшін маңызды міндеттерді шешу мақсатында объектілерге ғылыми зерттеу жүргізу және заң шығарушы сот дәлелі ретінде таныған сарапшының қорытындысында ресімделген. Сот-сараптама қызметінің ерекшелігі сот-сараптама өндірісін басқа заң өндірістерінен ажыратады, өйткені ол арнайы білімді қолдана отырып дәлелдемелік фактілерді анықтаумен байланысты. Бұл сот-сараптама қызметін ажырататын негізгі элемент болып табылады. Дәлелді ақпараттың түсуіне, өңделуіне және бағалануына байланысты сараптамалық қызметтің әдістері, құралдары, әдістері де ерекше, олардың сапасы мен сенімділігіне психикалық қасиеттер мен олардың ерекшеліктері айтарлықтай әсер етеді. Сондықтан сот-сараптама мекемесінде кадрларды іріктеу және орналастыру өте күрделі және өзекті міндет болып табылады және белгілі бір адамның кәсіби сараптамалық қызметке жарамдылығын анықтау үшін Профильдер жасауды талап етеді. Сарапшының психикалық процестері оның танымдық сараптамалық қызметін орындау процесінде жүзеге асырылады, сондықтан сот сарапшысының психикалық қасиеттерінің модельдерін құру үшін бастапқы және өзекті болып зерттеу әдістерінде көрсетілген сот-сараптамалық қызметтің психологиялық негіздері табылады. Сарапшының психикалық қасиеттерінің модельдерін құру үшін сот сарапшысының құзыретін қарау және сараптамалық құзыреттілік пен орындалатын сараптамалық функциялардың (танымдық, ұйымдастырушылық-коммуникативтік) өзара байланысын орнату өзекті болып табылады.

Бұл мақала қылмыстық сот ісін жүргізу контекстіндегі сарапшы қорытындысының жол берілетіндігі мен анықтығын бағалау мәселесіне арналған. Сарапшының қорытындысы қылмыстық істердегі маңызды дәлел ретінде сот процесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Алайда оның жарамдылығы мен сенімділігі сот шешімдерін қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Бұл зерттеудің мақсаты қылмыстық сот ісін жүргізу шеңберінде сарапшы қорытындысының жол берілуі мен анықтығына жан-жақты бағалау жүргізу болып табылады. Мақалада сарапшының біліктілігі, оның тәуелсіздігі, жұмыс әдіснамасы, сондай-ақ кәсіби нормалардың сақталуы мәселелерін қоса алғанда, сараптамалық қорытындылардың рұқсат етілуін бағалаудың негізгі аспектілері қарастырылады. Қорытындылардың объективтілігін қамтамасыз ету үшін сарапшыларды қатаң рәсімдеу мен қадағалаудың маңыздылығы атап өтіледі.

Бұл мақалада халықаралық жеке құқықтағы «мемлекеттік саясаттың» сипаты, мазмұны және қолданылуы сияқты осы мәселенің аспектілерін зерттеуге тоқталғым келеді. Бүгінгі таңда қазақстандық тәжірибеде қалыптасқан жағдайға сәйкес, біз көтерген мәселелер, атап айтқанда, мемлекеттік саясатқа қайшылық туралы мәселе халықаралық жеке құқық үшін көбірек теориялық және практикалық сипатқа ие екені анық. Алайда, мемлекеттік саясатқа қайшылық сияқты негіз, мемлекеттік саясат мәселесі шетел құқығының нормаларын қолдану кезінде, шетелдік төрелік және сот шешімдерін орындау кезінде, сондай-ақ заң көмегін көрсету кезінде туындайды (мысалы, сот актілерін орындау). тәртібі, сот ісін жүргізу) шет мемлекетке. Осыған қарамастан, «Қоғамдық тәртіп» сөздерінің тіркесімі әлі күнге дейін оның мағынасын көрсететін біртұтас нақты, нақты, ең дұрыс анықтаманы тапқан жоқ.